بازار مواد غذایی در ایران، همواره تحت تأثیر عوامل متعددی از جمله نوسانات ارزی، تحریم‌ها، سیاست‌های داخلی و البته، رویدادهای منطقه‌ای بوده است. در ماه‌های اخیر، با توجه به تحولات منطقه‌ای و به خصوص پس از درگیری‌های اخیر میان ایران و اسرائیل، نگرانی‌هایی در مورد تأثیر این قضیه بر قیمت کالاهای اساسی به وجود آمد. این مقاله به بررسی آخرین تغییرات قیمت عمده مواد غذایی در بازار می‌پردازدیم.
ثبات نسبی در بازار علیرغم پیش‌بینی‌ها
برخلاف برخی گمانه‌زنی‌ها و نگرانی‌ها در خصوص افزایش هیجانی قیمت‌ها پس از جنگ دوازده روزه، گزارشات نشان می‌دهد که بازار مواد غذایی به طور کلی آرامش نسبی خود را حفظ کرده است. اتحادیه‌های صنفی و مقامات مسئول، از عدم افزایش قیمت هیجانی و کمبود کالا در سطح بازار و فروشگاه‌های زنجیره‌ای خبر می‌دهند. این ثبات نتیجه تدابیر فوری دولت از جمله تخصیص ویژه ارز برای واردات اقلام اساسی، آزادسازی سریع ذخایر استراتژیک و نظارت ویژه بر شبکه توزیع بوده است.
نوسانات در قیمت برنج: علت چیست؟
با این حال، در میان کالاهای اساسی، برنج مورد توجه ویژه‌ای قرار دارد و غذای اصلی مردم است. گزارش‌ها حاکی از افزایش قیمت برنج ایرانی و خارجی در ماه‌های اخیر است. این افزایش قیمت، تنها به تحولات اخیر نسبت داده نمی‌شود و عوامل دیگری نیز در آن دخیل بوده‌اند:
•قیمت‌گذاری سلیقه‌ای: عدم وجود یک سقف قیمتی مشخص در زنجیره تأمین برنج، باعث شده تا فروشندگان بتوانند به صورت سلیقه‌ای قیمت‌گذاری کنند و این موضوع، قیمت نهایی را مبهم کرده است.
•احتکار و دپو توسط دلالان: برخی فعالان بازار و دلالان با احتکار و دپوی برنج، کمبود مصنوعی در بازار ایجاد کرده و زمینه افزایش قیمت را فراهم می‌کنند.
•پایان فصل برداشت محصول قبلی: با نزدیک شدن به زمان برداشت محصول جدید برنج، میزان عرضه برنج سال گذشته کاهش می‌یابد و این موضوع نیز به افزایش قیمت کمک می‌کند. طبق پیش‌بینی‌ها، با ورود محصول جدید به بازار، انتظار می‌رود تا یک ماه آینده این نوسانات کاهش یابد.
دیگر اقلام خوراکی
در خصوص سایر اقلام مصرفی، گزارش‌ها نشان می‌دهد که انواع روغن سرخ‌کردنی و خوراکی با قیمت مصوب در فروشگاه‌ها عرضه می‌شوند و کمبودی مشاهده نمی‌شود. در برخی از فروشگاه‌های کوچک، شکر با قیمت‌هایی بالاتر از قیمت رسمی و بدون درج قیمت به فروش می‌رسد که نشان از عدم توزیع منظم و کافی این کالا در بازار است. تغییرات قیمت گوشت و مرغ نیز مطابق با سیاست‌های تنظیم بازار و عرضه و تقاضا در حال رصد است. در برخی موارد، شاهد کاهش قیمت برخی محصولات لبنی نیز بوده‌ایم.
عوامل کلان مؤثر بر قیمت مواد غذایی
فراتر از رویدادهای اخیر عوامل کلان نیز بر قیمت مواد غذایی در ایران تاثیرگذارند مانند:
•تورم عمومی و انتظارات تورمی: تورم در اقتصاد ایران و شکل‌گیری انتظارات تورمی، به طور کلی بر قیمت تمامی کالاها از جمله مواد غذایی تاثیر می‌گذارد.
•سیاست‌های پولی و ارزی: سیاست‌های دولت در زمینه نرخ ارز و حجم نقدینگی، مستقیماً بر هزینه واردات و تولید مواد غذایی اثر می‌گذارد.
•تحریم‌های بین‌المللی: تحریم‌ها هزینه‌های تجارت خارجی و نقل و انتقال پول را افزایش داده و در نهایت بر قیمت نهایی کالاها تاثیر می‌گذارند.
•وضعیت کشاورزی داخلی: مسائلی مانند استفاده ناکارآمد از زمین‌های کشاورزی، کمبود آب، و عدم سرمایه‌گذاری کافی در تجهیزات تولیدی مدرن، باعث می‌شود ایران همچنان به واردات مواد غذایی وابسته باشد.
•هزینه‌های حمل و نقل و انرژی: افزایش قیمت نهاده‌هایی مانند نفت خام و هزینه‌های حمل و نقل، به دلیل مکانیزه شدن کشاورزی و نیاز به جابجایی محصولات، مستقیماً بر قیمت تمام شده مواد غذایی تاثیرگذار است.
پیش بینی و چشم‌انداز آینده
با توجه به اینکه دولت تاکید بر حفظ آرامش بازار و جلوگیری از افزایش قیمت‌ها دارد و همچنین با توجه به ورود محصول جدید برنج به بازار در آینده نزدیک، می‌توان انتظار داشت که نوسانات قیمت برنج کاهش یابد. با این حال، تا زمانی که مشکلات ساختاری اقتصاد ایران از جمله تورم، تحریم‌ها و عدم بهره‌وری کافی در بخش کشاورزی حل نشود، بازار مواد غذایی همچنان در معرض نوسانات خواهد بود.